Πρόγραμμα Πρόληψης Υποτροπών

Στις 5-7 Νοεμβρίου του 2009 έγινε στη Μάλτα το 12ο ετήσιο εκπαιδευτικό συνέδριο της GAMIAN. Στο συνέδριο αυτό την Ελλάδα εκπροσώπησαν από τον Πανελλήνιο Σύλλογο Οικογενειών για την Ψυχική υγεία  (Σ.Ο.Ψ.Υ) ο πρόεδρος του Π.Δ. Ανδρόνικος και το μέλος του Δ.Σ  Γ. Μανδάλης. Μεταξύ των άλλων εργασιών που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο ήταν και η εργασία με τίτλο «Πρόγραμμα Βοήθειας Πρόληψης Υποτροπών για τους Ασθενείς με Σχιζοφρένεια». Η παρουσίαση της μελέτης αυτής έγινε από τη Dr Lucia Moltova καθηγήτρια τη Ψυχιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Πράγας.

Σε γενικές γραμμές η μέθοδος αυτή στηρίζεται  στη παρατήρηση ότι κάθε ψυχικά ασθενής όταν πρόκειται να υποτροπιάσει παρουσιάζει σημεία αλλαγής στην καθημερινή  συμπεριφορά του. Οι αλλαγές αυτές μπορούν να συνοψισθούν σε δύο ερωτηματολόγια τα οποία θα συμπληρωθούν το ένα από τον φροντιστή του ψυχικά ασθενή  και το άλλο από τον ασθενή

Τα ερωτηματολόγια αυτά είναι τα εξής:

ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ

1. Έχετε προβλήματα σχετικά με τον ύπνο;
2. Έχετε μειωμένη όρεξη;
3. Υπάρχει δυσκολία στη συγκέντρωση όταν διαβάζετε ή παρακολουθείτε τηλεόραση;
4. Νιώθετε φόβο, άγχος ή ενοχλητικά συναισθήματα από άλλους ανθρώπους;
5. Νιώθετε ανησυχία, εκνευρισμό ή χάνετε γρήγορα την υπομονή σας ;
6. Νιώθετε ότι κάτι ασυνήθιστο και ανεξήγητο θα συμβεί γύρω σας;
7. Χάνετε την ενέργεια ή το ενδιαφέρον σας;
8. Έχετε μειωμένη ικανότητα στο να αντιμετωπίζετε τα καθημερινά προβλήματα;
9. Ακούτε ανθρώπους να μιλούν όταν κανείς δεν είναι γύρω σας;
10. Έχετε προσέξει κάποια προσωπικά, ανησυχητικά σημάδια από την τελευταία φορά που επισκεφθήκατε τον γιατρό σας;

ΓΙΑ  ΤΟΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗ

1. Υπάρχουν  προβλήματα σχετικά με τον ύπνο;
2. Έχετε παρατηρήσει αλλαγές στη συμπεριφορά του;
3. Έχετε παρατηρήσει κοινωνική απόσυρση;
4. Έχετε παρατηρήσει ύφεση στις καθημερινές δραστηριότητες;
5. Υπάρχει μείωση του ενδιαφέροντος όσον αφορά τη προσωπική υγιεινή; 
6. Έχει χαθεί η πρωτοβουλία και το κίνητρο;
7. Υπάρχει ενασχόληση με περίεργες ιδέες και σκέψεις;
8. Έχετε παρατηρήσει πενία του λόγου ή του περιεχόμενου του λόγου;
9. Έχετε παρατηρήσει εκνευρισμό, νεύρα ή επιθετικότητα;
10. Έχετε παρατηρήσει κάποια ανησυχητικά σημάδια, που εσείς ειδικά γνωρίζετε, στο συγγενή σας από τη τελευταία φορά που επισκέφθηκε το γιατρό του;

Τα ερωτηματολόγια αυτά πρέπει να συμπληρώνονται κάθε εβδομάδα καθ’όλη τη διάρκεια του έτους. Κάθε ερώτηση των ερωτηματολογίων βαθμολογείται  με ένα συντελεστή από 0 έως 4
π.χ στην ερώτηση «Έχετε προβλήματα σχετικά με τον ύπνο; » αν δεν υπάρχουν προβλήματα   στον ύπνο τότε ο συντελεστής είναι 0. Αν υπάρχει ελαφρά επιδείνωση, ο συντελεστής είναι 1, μέτρια 2, σοβαρή 3 και υπερβολικά σοβαρή 4.

ΠΙΝΑΚΑΣ  ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ  ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑΣ

ΚΑΘΟΛΟΥ  ΑΛΛΑΓΕΣ                                   0
ΕΛΑΦΡΙΑ  ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ                              1
ΜΕΤΡΙΑ  ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ                                2
ΣΟΒΑΡΗ  ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ                               3
ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΑ ΣΟΒΑΡΗ ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ        4

Όταν συμπληρωθεί το κάθε ερωτηματολόγιο συγκεντρώνουμε τους συντελεστές σε δύο  σειρές. Έτσι έχουμε10 συντελεστές για το ερωτηματολόγιο του ασθενή και άλλους 10 για τον φροντιστή.

Οι συντελεστές αυτοί (από 0-4) γράφονται κατά τη σειρά των ερωτήσεων του εκάστοτε ερωτηματολογίου (π.χ  1021031402 και 0120034101) και αποστέλλονται τηλεφωνικά με μήνυμα sms ή άλλο τρόπο στο κέντρο λήψεων  πληροφοριών -αποφάσεων.

Το κέντρο πληροφοριών σε περίπτωση υποτροπής (μετά  την αξιολόγηση των συντελεστών, από τον υπολογιστή, που αντιστοιχούν στις ερωτήσεις) στέλνει ένα μήνυμα στον θεράποντα ιατρό του ασθενή.

Το μήνυμα είναι το ακόλουθο:

ΠΡΟΣΟΧΗ  ΜΗΝΥΜΑ  ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ

Αγαπητέ γιατρέ,

Ο ασθενής σας που έχει κωδικό αριθμό π.χ α13 έχει υπερβεί το κρίσιμο όριο ( στο σκορ του) στο ερωτηματολόγιο  ITAREPS. Είναι πολύ  πιθανόν να αναπτύσσει τα πρώτα σημάδια της υποτροπής.

Πρέπει να πραγματοποιηθούν οι επόμενες ενέργειες:

1. Επικοινωνήστε με τον ασθενή σας τηλεφωνικά  όσο πιο σύντομα γίνεται.
2. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας για την αποτελεσματικότητα του προγράμματος ITAREPS σε βάθος χρόνου, η άμεση αύξηση της φαρμακευτικής του αγωγής συνιστάται τουλάχιστον κατά 20% ., ακόμη και αν η τηλεφωνική επικοινωνία με τον ασθενή δεν φανέρωσε επιδείνωση. Η αύξηση της φαρμακευτικής αγωγής  πρέπει  να γίνει μέσα σε 24 ώρες από την λήψη του  μηνύματος  συναγερμού.
3. Αν σταλεί και νέο  μήνυμα συναγερμού μετά την συμπλήρωση  και δεύτερου  ερωτηματολογίου  μέσα σε 4 ημέρες, συνιστάται περαιτέρω αύξηση της φαρμακευτικής αγωγής έως 20%. Αν είναι απαραίτητο, στη περίπτωση που ακολουθούν κι άλλα μηνύματα συναγερμού, πρέπει να επαναληφθεί η διαδικασία (βήματα 1 και 2) μέχρι να φθάσουμε στην  μέγιστη επιτρεπόμενη δόση της φαρμακευτικής αγωγής.
4. Αν δεν λάβουμε άλλο μήνυμα συναγερμού η δόση των φαρμάκων που χορηγείται στον ασθενή πρέπει να παραμείνει στεθερή έως ότου σταθεροποιηθεί η υγεία του. Με τον όρο σταθεροποίηση εννοούμε την αποστολή τουλάχιστον 6 ερωτηματολογίων χωρίς να λάβουμε μήνυμα συναγερμού,δηλαδή τρείς εβδομάδες χωρις επιδείνωση.

Η σταθεροποήση της υγείας του ασθενή θα ανακοινωθεί αυτόματα από το πρόγραμμα με μήνυμα στον υπολογιστή του θεράποντος ιατρού.

Τότε μόνο σταδιακά μειώνουμε την δόση του φαρμάκου.

1. Κατά τη διάρκεια κάθε βήματος έχετε στο μυαλό σας ως επιλογή την νοσηλεία του ασθενή.
2. Σε περίπτωση αλλαγής στη κατάσταση του ασθενή, το ITAREPS δεν αντικαθιστά τη προσωπική επαφή με τον ασθενή. Το πρόγραμμα δεν έχει ως σκοπό του  την μείωση του αριθμού των επισκέψεων αλλά τον πρόωρο εντοπισμό της υποτροπής  και τη διαχείριση της κρίσης.

Ένα απλό παράδειγμα που θα βοηθήσει στη κατανόηση της μεθόδου αυτής είναι το ακόλουθο: Ο  φροντιστής συμπληρώνει το ερωτηματολόγιο του και δεξιά τοποθετεί τους συντελεστές  0-4 ανάλογα με τη κατάσταση του ασθενή, το ίδιο και ο ασθενής .

΄        ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ                       ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ               ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

1  Υπάρχουν......με τον ύπνο;    ΚΑΘΟΛΟΥ ΑΛΛΑΓΕΣ                 0

2  Έχετε παρατηρήσει.... τους;  ΜΕΤΡΙΑ ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ                 2

3     κλπ,κλπ                               ΚΑΘΟΛΟΥ ΑΛΛΑΓΕΣ                 0

4                                                 ΕΛΑΦΡΙΑ ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ              1

5                                                 ΚΑΘΟΛΟΥ ΑΛΛΑΓΕΣ                 0                                      

6                                                 ΣΟΒΑΡΗ ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ                3         

7                                                 ΜΕΤΡΙΑ ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ                 2

8                                                 ΚΑΘΟΛΟΥ ΑΛΛΑΓΕΣ                 0

9                                                 ΚΑΘΟΛΟΥ ΑΛΛΑΓΕΣ                 0

10                                               ΚΑΘΟΛΟΥ ΑΛΛΑΓΕΣ                 0                         

Αρα το σήμα που θα σταλεί στο Κέντρο Πληροφοριών είναι για το παράδειγμα αυτό  0201032000.

Η ίδια διαδικασία γίνεται και για τον ασθενή.

Το πρόγραμμα αυτό είναι  πολύ φιλικό στο χρήστη ως προς τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου, παρακολουθεί ανελλιπώς τον ασθενή,  ο δε ψυχίατρος μπορεί να δεί στην ιστοσελίδα του την πορεί της κατάστασης του ασθενή σε γράφημα και κείμενο. Είναι απόλυτα προσωπικό και βέβαια ανώνυμο γιατί κάθε χρήστης έχει το δικό του κωδικό αριθμό που γνωρίζει μόνο ο ίδιος και ο γιατρός του.

Τα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής της έρευνας είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικά διότι παρατηρήθηκε ότι εκεί που εφαρμόστηκε ενώ για μία χρονιά είχαν γίνει 2365 εισαγωγές ασθενών πριν την εφαρμογή του προγράμματος αυτού, την επόμενη χρονιά έγιναν μόνο 991.

Για την επιτυχία της εφαρμογής του προγράμματος χρειάζεται μία όσο το δυνατόν καλύτερη συνεργασία φροντιστή και ασθενή ώστε να αποστέλλονται ανελλιπώς κάθε εβδομάδα τα ερωτηματολόγια. Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγρμμα στην ιστοσελίδα www.itareps.com